مهارت مطالعه بیش از حد معمول در زمان محدود را تندخوانی میگویند.
توجه به تندخوانی و گسترش آن به اوایل قرن بیستم باز میگردد. زیرا، تولید انبوه مواد اطلاعاتی، دستیابی به تواناییهایی بیش از حد معمول برای مطالعه آنها را الزامآور میکرد. این ضرورت ابتدا در نیروی هوایی ایالات متحده احساس گردید … متخصصان فنون جنگی نیروی هوایی در پی تحقیقات خود متوجه ضعف خلبانان در تشخیص دقیق و سریع هدف مورد نظر از فاصله دور بههنگام پرواز شدند. بهدلیل اهمیت این امر، روانشناسان و متخصصان تربیت کارکنان نیروی هوایی، به بررسی موضوع و یافتن راهحل پرداختند. این گروه، سرانجام، با تکمیل و بهکارگیری دستگاه سنجش توجه و حافظه از طریق انعکاس تصاویری بر روی صفحه نمایش بزرگ، راهحل مسئله را یافتند. در این روش، نشان دادن تصاویر بزرگی از هواپیماهای دوست و دشمن به طور نیمه آشکار، سپس تغییر اندازه و کاهش وضوح و انجام مستمر این تمرین، توانایی تشخیص هدفهای مورد نظر به زمانی کمتر از 500-1 ثانیه افزایش مییافت.
دستاورد این تجربه بهویژه در امر تندخوانی مورد استفاده قرار گرفت. در این شیوه، ابتدا کلمهای در اندازه بزرگ بهمدت پنج ثانیه بر روی صفحه نشان داده میشد، سپس بهتدریج اندازه آن تغییر میکرد و از درجه وضوح آن نیز کاسته میشد و در پی آن، به جای یک کلمه، چهار کلمه بهطور همزمان بر روی صفحه نمایش به مدت 500-1 ثانیه ظاهر میگردید. با انجام مستمّر این تمرین، توانایی شناسایی و ثبت کلمهها در حافظه فرد افزایش مییافت. زیرا، بهدلیل قابلیت مشاهده دامنه وسیعتر، بر اثر این تمرین فرد میتواند به جای مطالعه یک واژه یا سطر، مجموعه سطرهای بیشتری را بهطور همزمان مطالعه و درک کند. با بهکارگیری این شیوه، دانشآموزان میتوانند بین 100 تا 400 کلمه را در یک دقیقه بخوانند و درک کنند.
مهارت تندخوانی، در واقع، ریشه در فلسفه، منطق، ریاضی، عرفان، و روانشناسی دارد. این مهارت از راه تقویت نیروهای نهفته درون انسان، بهویژه اعتماد به نفس، تمرکز حواس، شعور باطنی، عواطف درونی، کنترل خشم و نفرت، عشقورزی، تزکیه نفس، و داشتن الگوها و اندیشههای منطقی و فلسفی و عرفانی بهدست میآید. پدیدههای دیگری نیز مانند تقویت حافظه، نظم و ترتیب، مراقبت از نفس، و آمادگی بیشتر ذهن برای تفکر و به یادسپاری موضوعهای اصولی باید در درون انسان مهیّا شود